"Dù ai đi ngược về xuôi, nhớ ngày Giỗ Tổ mùng mười tháng ba", chắc hẳn bạn đã từng nghe tới câu này rồi đúng không? Ngày 10/3 âm lịch hằng năm là ngày giỗ tổ Hùng Vương hay còn gọi là lễ hội Đền Hùng. Vào dịp này, hàng triệu người dân sẽ hành hương về mảnh đất Phú Thọ, về với đền Hùng để tưởng nhớ và bày tỏ lòng biết ơn trước công lao dựng nước của vua Hùng.
Nhưng theo truyền thuyết, nước ta có 18 đời vua Hùng. Mỗi đời vua được tính là một triều đại, và có thể có tới vài chục vị vua mỗi đời. Theo các tài liệu lịch sử, nước ta có tới 108 vị vua Hùng.
Vậy tại sao ngày giỗ Tổ lại chỉ có một? Phải chăng các vị vua đều qua đời cùng một ngày?
Từ thời Thục Phán – An Dương Vương, người dân đã tổ chức lễ giỗ Tổ để bày tỏ sự biết ơn tới các vua Hùng đã có công dựng nước. Chính vì thế mà hàng năm luôn để một ngày để tưởng nhớ những người đã xác lập và xây dựng lên đất nước, chính là các vua Hùng nói chung.
Khi ấy, người dân thường tự chọn ngày tốt theo bản mệnh của từng người để dâng lễ lên đền thờ vì vậy, đền thờ các vị vua Hùng luôn nhộn nhịp nô nức suốt cả năm chứ không định rõ ngày nào.
Điều này khiến cho thời gian lễ bái kéo dài triền miên, gây tốn kém tiền của, lại không bày tỏ được lòng thành kính của toàn dân. Chính vì vậy mà Tuần phủ Phú Thọ là ông Lê Trung Ngọc vào năm 1917 đã làm bản tấu trình lên Bộ Lễ, xin định lệ lấy ngày 10/3 âm lịch hàng năm làm ngày Quốc lễ.
Từ đó về sau, cứ vào ngày 10/3 âm lịch, người dân cả nước lại hướng về vùng đất Cội nguồn - xã Hy Cương, Lâm Thao, Phú Thọ để tôn vinh công lao dựng nước của các vị vua Hùng.
Nguồn: Hùng Vương và Lễ Hội Đền Hùng-NXB Hội nhà văn, ĐH Lạc Hồng