Ra đời vào năm 1954 bởi hãng phim Toho (Nhật Bản), đến nay, Godzilla đã trở thành một biểu tượng văn hóa đại chúng. Hiện tại, vị vua quái vật thuộc sở hữu của hãng phim Toho và Legendary Entertainment (Mỹ), với thỏa thuận cả hai không ra mắt bộ phim về Godzilla cùng thời điểm.
Ở Hollywood, những tác phẩm về Godzilla là một phần của vũ trụ điện ảnh MonsterVerse, tập trung vào yếu tố thương mại, dễ xem và phù hợp với mọi lứa tuổi.
Song tại Nhật Bản, biểu tượng Godzilla đang có xu hướng được khai thác ở khía cạnh sâu sắc và giàu lớp nghĩa hơn. Shin Godzilla (2016) hay mới đây là Godzilla Minus One (2023) đều được giới phê bình ca ngợi bởi ẩn chứa những thông điệp lớn lao về môi trường, xã hội, chiến tranh và hiểm họa hạt nhân.
Đặc biệt, Godzilla Minus One còn được xem như một trong những bộ phim về Godzilla hay nhất từng được làm ra (nhận được 98% "cà chua tươi" trên Rotten Tomatoes), thậm chí trở thành tác phẩm về vua quái vật đầu tiên ẵm tượng vàng Oscar (hạng mục Hiệu ứng hình ảnh xuất sắc).
Đứa con tinh thần của đạo diễn Yamazaki Takashi được ca ngợi bởi thông điệp nhân văn và thành công xây dựng hình tượng Godzilla gắn chặt với những vấn đề xã hội đương thời.
Godzilla tượng trưng cho điều gì?
Godzilla Minus One lấy bối cảnh nước Nhật sau thế chiến thứ hai. Chuyện phim xoay quanh Shikishima Kōichi, một phi công cảm tử nhưng vẫn sống sót sau chiến tranh. Tự trách bản thân hèn nhát, trốn tránh trách nhiệm hy sinh vì dân tộc, anh trở về quê hương với nỗi mặc cảm nặng nề.
Cùng lúc đó, cuộc thử nghiệm vũ khí hạt nhân của Mỹ tại đảo san hô Bikini đã khiến quái vật Godzilla đột biến, trở nên thịnh nộ và tiến vào tàn phá Nhật Bản. Không muốn leo thang căng thẳng với Liên Xô, phía Mỹ quyết định không hỗ trợ Nhật tiêu diệt quái vật. Mặt khác, chính phủ Nhật cũng giấu giếm thông tin về Godzilla vì lo ngại dân chúng hoảng loạn. Từ đó, một bộ phận người dân phải tự mình đối mặt với con quái vật hạt nhân.
Shikishima là người đóng vai trò quan trọng trong hành trình chống lại Godzilla. Anh tin rằng đây là cuộc chiến chính nghĩa và quyết tâm hy sinh, tiêu diệt con quái vật để chuộc lại những lỗi lầm quá khứ.
Khác với hình tượng Godzilla ở Hollywood đương đại, khi con quái vật tựa như một siêu anh hùng, cứu rỗi nhân loại trước các thế lực hùng mạnh, Godzilla trong Godzilla Minus One là sự “hữu hình hóa” những thiên tai, bi kịch chiến tranh và thảm họa hạt nhân mà người Nhật phải gánh chịu.
Ban đầu, vua quái vật đơn thuần là một sinh vật biển cổ đại, đôi khi tấn công các hòn đảo, tượng trưng cho những thiên tai của tự nhiên. Tuy nhiên, chính vụ thử nghiệm vũ khí hạt nhân của Mỹ đã khiến Godzilla trở thành một hiểm họa nguyên tử.
Hình tượng Godzilla trong Godzilla Minus One tương đối giống với bộ phim Godzilla đầu tiên - Godzilla (1954) và Shin Godzilla (2016). Khác chăng, phiên bản Godzilla 2023 đã làm tốt hơn ở khoản gieo rắc nỗi kinh hoàng, giúp khán giả hiểu rõ nỗi đau của người Nhật sau thế chiến.
Trong Godzilla Minus One, số lần con quái vật xuất hiện không nhiều, song nỗi sợ nó mang tới gần như âm ỉ trong mọi khung hình. Godzilla đại diện cho tổng thể những bi kịch người Nhật phải gánh chịu lúc bấy giờ, là bị chính phủ bỏ rơi, nỗi đau mất người thân, thiên tai và cả việc bị nhiễm phóng xạ từ bom nguyên tử.
Tên phim - Godzilla Minus One nghĩa là nước Nhật bấy giờ đang trong tình trạng tồi tệ hơn mất tất cả, họ đang ở con số âm, khi mọi tai ương đều giáng xuống người dân đất nước này.
Godzilla không phải là trọng tâm của tác phẩm
Godzilla Minus One xây dựng hình ảnh quái vật Godzilla gắn liền với những bi kịch của dân tộc, song cách người Nhật vượt qua những bi kịch đó mới chính là trọng tâm của tác phẩm.
Hậu vận của người Nhật hoàn toàn nằm trên đôi vai của chính họ, không hề có bất cứ sự giúp sức nào từ các nguồn lực bên ngoài. Bộ phim cũng là một lời phê phán nhắm vào giới cầm quyền lúc bấy giờ. Vì mục đích chính trị, những kẻ đứng đầu đất nước đã trốn tránh cuộc chiến chống lại Godzilla, tương tự như cách họ thờ ơ với những khó khăn của người dân sau thế chiến.
Shikishima Kōichi là đại diện cho những người đàn ông Nhật Bản sau chiến tranh. Những cựu binh bị nhấn chìm trong dư chấn mà cuộc chiến để lại, đối diện với nỗi đau mất người thân và chứng kiến sự suy tàn của một trong những đế quốc hùng mạnh bậc nhất thế giới.
Thế nhưng, ở tận cùng bi kịch, người Nhật vẫn tìm được cách len lỏi vươn lên. Thông qua hành trình đánh bại vua quái vật, Godzilla Minus One tái hiện rõ nét chặng đường đất nước mặt trời mọc phục hồi sau những mất mát.
Ở đó, mỗi người dân đều là một thành tố quan trọng. Shikishima với khao khát được chuộc lại lỗi lầm, luôn cố gắng cưu mang những người yếu thế, sẵn sàng cảm tử bất kỳ lúc nào. Những cựu binh khác cũng chủ động tham gia cuộc chiến, họ đoàn kết vì mục tiêu đưa đất nước vượt qua hoàn cảnh “minus one”.
Tư tưởng phản chiến cũng là một trong những thông điệp quan trọng của Godzilla Minus One. Tác phẩm nhấn mạnh việc chiến tranh không phải là nơi người trẻ tìm kiếm vinh quang. Các cựu binh - những người thấu tỏ sự khốc liệt của bom đạn kiên quyết ngăn thế hệ sau lao vào chiến trận, hy vọng họ tìm kiếm vinh quang bằng cách tái thiết đất nước từ đống đổ nát.
Tác phẩm nhấn mạnh cuộc chiến chống lại quái vật Godzilla là chiến tranh chính nghĩa, khi những người tham gia đều chiến đấu và hy sinh để bảo vệ người thân của mình, trái ngược với chiến tranh phi nghĩa của Nhật Bản trong thế chiến thứ hai.
Đối diện với vua quái vật, chàng phi công Shikishima đã hiểu rõ hơn về bản chất của chiến tranh và ý nghĩa của sự hy sinh. Anh vốn không sợ chết, chỉ sợ cái chết của bản thân vô nghĩa.
Shikishima muốn hy sinh vì những người anh yêu thương chứ không phải xả thân phục vụ mưu đồ chính trị của giới chính khách. Ánh mắt kiên định của chàng phi công trong khoảnh khắc cảm tử lao vào miệng Godzilla là điểm kết cho cuộc hành trình trưởng thành và vượt qua bóng ma tâm lý của nhân vật.
