"Mộ đom đóm" (tựa Nhật: Hotaru no Haka) là câu chuyện xoay quanh gia đình cậu bé Seita và em gái Setsuko. Hai anh em sống cùng mẹ ở một làng quê giữa những ngày chiến tranh Thế giới thứ 2 đang vào giai đoạn ác liệt. Không lâu sau đó, bất hạnh ập xuống khi người mẹ tảo tần đột ngột qua đời trong một trận không kích của không quân Mỹ.
Hai anh em Seita và Setsuko
Mất cả bố lẫn mẹ, hai anh em phải nương nhờ người dì. Dì luôn phàn nàn Seita và Setsuko không làm được gì, nhưng vẫn chăm sóc hai anh em dù thực phẩm ngày càng khan hiếm.
Bị phân biệt đối xử, gò bó tù túng, những uất ức cứ ngày một chất chồng khiến Seita quyết định mang em gái mình vào sâu trong núi. Hai anh em ở lại trong một hang đá, tự xoay sở tìm cách nuôi lấy nhau. Tuy nhiên, hai anh em không lường trước được những thử thách sẽ phải đối diện sau đó. Seita ngày càng gặp nhiều khó khăn trong việc kiếm thức ăn về nuôi Setsuko.
Là một con người đầy tự trọng, nhưng vì em gái vừa đói vừa bệnh, Seita vứt bỏ danh dự của mình để trở thành một tên trộm cắp, hòng mang về những đồ ăn tốt hơn. Seita sung sướng và lẩm bẩm “sắp có đồ ăn ngon cho Setsuko”, người xem không khỏi xót xa.
Tình cảm của Setsuko dành cho anh trai còn cảm động hơn nữa. Seita đi ăn trộm bị người ta bắt và đánh đập. Em gái Setsuko mới bốn tuổi lại đang yếu ớt vì bị tiêu chảy, nhưng không hề nghĩ đến bản thân, bạn nhỏ hỏi anh trai có cần đến bác sĩ hay không. Lời an ủi chân thành đó khiến Seita xúc động ôm lấy Setsuko. Sự tủi nhục biến thành nỗi đớn đau, nhưng tình thương yêu to lớn vẫn không ngăn nổi những giọt nước mắt lăn trào, trong nỗi tuyệt vọng của cái chết gần kề.
Setsuko lả đi vì đói và bệnh tật
Hai bạn nhỏ cuối cùng đã không chống chọi lại được sự khắc nghiệt của cuộc sống trong chiến tranh. Em gái nhỏ Setsuko chết vì tiêu chảy và suy dinh dưỡng. Vài tuần sau, đến lượt người anh Seita cũng ra đi, khép lại một trong những cái kết buồn nhất cho một bộ phim hoạt hình.
Giữa khung cảnh tăm tối như vậy, bộ phim khiến ấy rơi nước mắt vì tình cảm gắn bó sâu đậm của hai anh em Seita và Setsuko.
Không có kịch tính, cũng không có cao trào, bộ phim trôi chầm chậm dưới góc nhìn của người anh. Nhịp điệu phim chậm rãi, xen kẽ với âm nhạc buồn da diết, người xem cảm nhận được đây là một cuộc hành trình buồn dẫn đến một cái chết được báo trước. Nhưng điểm xuyết trong phim vẫn có những khoảnh khắc vui vẻ đẹp đẽ của hai anh em. Chỉ có điều, những niềm vui trong phim chủ yếu đến từ sự ngây thơ và vô tư của hai anh em, nhất là từ phía bé Setsuko, chứ không phải từ sự sáng sủa của thực tại. Cho nên những niềm vui ấy quá ngắn ngủi, quá mong manh và tạm thời: Vừa mới chạy nhảy vui đùa trên bãi biển, lúc sau đã bắt gặp một xác chết. Vừa cùng nhau bắt đom đóm, lúc sau đã phải nhìn miếng cơm cháy người cô đang gỡ mà thèm khát. Vừa mới dùng đom đóm thắp sáng ban đêm thì sáng hôm sau đã phải đào mộ chôn chính lũ đom đóm ấy.
Dù khó khăn nhường nào, hai anh em vẫn luôn yêu thương đùm bọc lẫn nhau
Bi thảm đến nhường ấy, nhưng "Mộ đom đóm" vẫn lấp lánh ngọn lửa ấm của tính người thuần khiết. Đó là bởi, dù oán ghét mọi người, nhưng Seita vẫn chăm sóc Setsuko, vẫn yêu thương bạn nhỏ, sẵn sàng hi sinh bản thân mình để giữ cho em gái được sống. Còn Setsuko, tình yêu thương vô điều kiện của cô bé dành cho anh trai chính là liều thuốc thần xoa dịu những vết thương trong lòng Seita. Câu chuyện về tình anh em giữa Seita và Setsuko chính là thứ "nhân tính" làm lay động lòng người.
Nguyễn Hằng (Tổng hợp)
