Bức thư của Nguyễn Thị Thu Trang, 15 tuổi, học sinh lớp 9 đã đặt Ban giám khảo vào một tình thế khó khăn. Đề thi nói rõ “Hãy viết một bức thư cho chính mình năm 45 tuổi”. Vâng, bức thư đó phải gửi cho chính mình. Vậy mà Thu Trang lại liều mạng hóa thân vào cậu bé Aylan Kurdi để viết thư cho chính cậu ta khi 45 tuổi. Oái oăm thay khi bé Aylan Kurdi thì ai cũng biết là đã chết trên bờ biển Bodrum Thổ Nhĩ Kỳ, trong một cuộc chạy trốn bạo lực cùng gia đình em.
Nhưng đó lại chính là điều đáng nói nhất ở bức thư này. Lời kể của cậu bé Aylan Kurdi trên Thiên Đường, hay chính là giấc mơ của Nguyễn Thị Thu Trang về một thế giới không còn bạo lực, không còn cảnh con người phải xua đuổi nhau, dồn nhau xuống biển? Trí tưởng tượng quan trọng hơn học vấn, chính Einstein thiên tài đã từng nói thế. Nhưng ở đây Thu Trang lại có cả hai. Trí tưởng tượng đã giúp em vượt qua giới hạn trần trụi của hiện thực để biến mọi thứ đều có thể. Ai bảo bé Aylan Kurdi đã chết? Ai dám khẳng định em đã không còn ngày ngày lớn lên cùng với thế giới, nơi trái tim hàng triệu triệu trẻ em trên trái đất? Em sống bất tử để làm một bài học và nhắc nhở con người rằng, chỉ có sự khốn cùng của đạo đức là không có cơ hội tái sinh.
Còn học vấn? Chỉ qua trên dưới một ngàn chữ, người đọc không thể không kinh ngạc về sự hiểu biết sâu sắc của tác giả trước một trong những vấn đề to lớn của nhân loại là di dân và phân biệt đối xử. Hóa ra điều tồi tệ hơn cả sự phân biệt quốc tịch, màu da là những đường biên giới vô hình luôn được dựng lên trong trái tim con người. Nó ngăn cản mọi sự tốt đẹp. Nếu nhờ vào công nghệ để thống kê các sự kiện, quá lắm chỉ có thể kể lại. Còn đây, chỉ qua mấy dòng, một lịch sử đen tối thuộc về nhân loại khởi từ thói vụ lợi, vô trách nhiệm và đạo đức giả gắn với vấn đề di dân đã bị bóc trần:
“Hình ảnh tôi được chia sẻ rộng rãi trên các trang mạng xã hội, các phương tiện truyền thông. Họ đã nói những gì? “Thảm họa nhân đạo mang tính toàn cầu”, “Biểu tượng của nỗi đau mà người dân Syria phải hứng chịu cũng như nỗ lực tuyệt vọng để thoát khỏi nỗi đau ấy”; rồi “Khiến thế giới câm lặng” hay “Thức tỉnh lương tri”… Và người ta còn vẽ lên bức hình tôi đôi cánh thiên thần (…). Nhưng dù thế nào đi nữa thì một sự thật vẫn luôn hiện hữu: Một cuộc đời đã chấm dứt.” Vâng, các vị cứ ngồi đó mà nói hùng hồn về đủ thứ tốt đẹp, trong khi ngoài khơi hàng ngàn người đang chìm xuống biển, làm mồi cho cá, cho các loại hải tặc. Chẳng lý lẽ nào có thể làm sống lại một con người. Trong khi đó bé Aylan Kurdi hoàn toàn có thể là một Steve Jobs làm thay đổi cả thế giới, cho trái đất này nhiều hy vọng và ánh sáng hơn. Thế mà em mãi mãi là đứa trẻ lên ba. Và đây là quá trình dẫn đến cái chết của em: “Tôi đã vật lộn với những con sóng, đã cố bấu víu lấy sự sống mong manh, đã vùng vẫy trong tuyệt vọng. Nhưng đứa bé 3 tuổi thì có thể làm được gì giữa biển cả mênh mông trong đêm tối mịt mù? Và rồi biển cả rộng mở đón tôi vào lòng. Biển cả cũng rất khoan dung, khi thay vì nhấn chìm tôi đã đưa tôi vào bờ, nằm yên trên nền cát. Hẳn anh còn nhớ hình ảnh của tôi khi ấy. Bé bỏng, áo màu đỏ và quần xanh lam. Chân đi giày, hai tay buông xuôi theo chiều chân. Tôi nằm trên bãi biển. Mặt úp xuống bờ cát hiền hòa như đang say ngủ. Xung quanh, những con sóng vỗ về. Một giấc ngủ dài vĩnh viễn”.
Liệu có ai không rùng mình ớn lạnh khi đọc đoạn văn trên. Còn hơn một bản cáo trạng về những điều đáng xấu hổ nhất dành cho cả nhân loại. Nhưng Ban giám khảo còn bị chinh phục bởi trái tim rộng lớn và nhân hậu của tác giả khi quyết định trao giải Nhất cho em.
PV (ghi lại)
