Đũa ăn là vật dụng quan trọng và cùng quen thuộc với người dân Á Đông, nó được người phương Tây gọi là văn minh phương Đông và trở thành một nét văn hóa của người Á châu.
Nguồn gốc ra đời đầy thú vị của đôi đũa ăn
Cùng với lịch âm, nến, giấy, mực… đũa là một trong những phát minh lớn của người Trung Quốc. Từ triều đại nhà Thương cách đây hơn 3000 năm con người đã bắt đầu biết dùng đũa để gắp thức ăn, thay cho ăn bốc như thời nguyên thủy.
Trong văn hóa Việt có một câu chuyện dân gian chứng minh cho sự ra đời rất sớm của đôi đũa, đó là sự tích Trầu Cau. Câu chuyện ra đời từ thời vua Hùng, trước cả thời nhà Tần và trước khi đến 1000 năm Bắc thuộc. Khi cô gái dọn cơm cho anh em Tân và Lang, cô chỉ dọn một đôi đũa để thử lòng hai anh em xem ai sẽ nhường ai trước. Tuy đến nay chưa thể khẳng định người Việt sáng tạo ra đũa trước nhưng có thể thấy rằng đôi đũa trở thành một biểu tượng văn hóa của người Việt Nam.
Có người cho rằng động tác dùng đũa gắp thức ăn ở Việt Nam phỏng theo con chim dùng mỏ để nhặt hạt. Những biểu tượng như chim hồng, chim hạc ở Việt Nam đều là loài có mỏ dài, sử dụng mỏ để mổ thức ăn.
Hành trình lan tỏa của đôi đũa trong đời sống người Châu Á
Khi đũa lan tới những nước khác, người dân mỗi vùng lại có cách ứng dụng thứ công nghệ mới khác nhau. Tại Singapore và Malaysia, người gốc Hoa sử dụng đũa với mọi loại thức ăn, trong khi đó người Ấn và Malaysia bản địa chỉ dùng đũa khi ăn mì. Quanh khu vực Nam Á, người ta vẫn dùng thìa và dĩa là chủ yếu. Ở Việt Nam, đũa giờ đây đã là một vật dụng không thể thiếu trong mỗi bữa ăn. Thậm chí những căn bếp thơm mùi cơm mới và khét mùi rơm rạ không thể thiếu cây đũa cả, vừa có tác dụng đánh đều cơm đang nấu, xới cơm chín vào bát và đồng thời, là công cụ để "yêu cho roi cho vọt".
Cách dùng đũa chuẩn của người Việt
Trong gia đình, việc giáo dục sử dụng đũa cũng là một chi tiết quan trọng, thể hiện phần nào về trình độ giáo dục. Người Việt cho rằng, phong cách dùng đũa trong bữa cơm hay ngồi ở những bữa tiệc cũng thể hiện trình độ văn hóa giáo dục của người đó. Dùng đũa chỉ sử dụng 3 đầu ngón tay: ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa. Ngón áp út đặt dưới mặt đũa, ngón cái và ngón trỏ cố định đũa, để lại phần cuối đũa thừa khoảng 1 phân.
Ở Việt Nam chúng ta ông cha ta luôn dạy khi ăn phải cầm bát lên và dùng đũa gắp thức ăn cho vào bát rồi mới đưa lên miệng. Nhưng ở một số quốc gia khác việc sử dụng bát đũa ăn cơm lại không giống như vậy. Người Hàn luôn coi việc đưa bát thức ăn lên gần miệng là thô lỗ, hay thậm chí người Nhật còn cho rằng chỉ có con vật mới cúi đầu xuống bát để ăn, trong khi người Hàn lại nhận định hành động cầm bát lên ăn chỉ có ở những kẻ nghèo hèn.
Có thể thấy dù chỉ là một vật dụng nhỏ bé thế nhưng đôi đũa lại chứa đựng trong đó cả một lịch sử lâu đời cùng những triết lý sâu sắc trong gia đình Việt. Những đôi đũa Việt cũng phần nào trở thành một vật dụng để cha mẹ có thể dạy con cái những bài học đầu về nề nếp, lễ nghĩa.
