Nếu đã từng đắm say trong các bộ phim tiên hiệp của Trung Quốc, chắc chắn bạn từng một lần nghe nói đến Thiên Sơn tuyết liên (hoa sen tuyết của Thiên Sơn). Trong những câu chuyện thần bí đầy màu sắc huyền ảo ấy, loài hoa này có công dụng cải lão hoàn đồng, nâng cao công lực, chữa vết thương,...
Những tưởng đó chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng con người nhưng loài hoa này thực sự tồn tại trong giới tự nhiên. Từ thời nhà Thanh, học giả Trung Quốc Triệu Học Mẫn đã xác nhận phát hiện ra loài hoa này. Lần đầu tiên chứng kiến, ông vô cùng cảm thán: "Giữa vùng núi quanh năm bao phủ tuyết trắng lại có một loại hoa kỳ lạ. Loại hoa cánh trắng vàng, nhụy đỏ tím mọc trên tuyết trắng này thuộc họ nhà cúc nhưng bông lại to như bông hoa sen. Giữa tuyết lại có hoa và đây là đệ nhất mỹ nhân trên đỉnh núi Thiên Sơn".
Năm 2018, loài hoa này mới được ghi nhận ở đỉnh Thiên Sơn. Đến năm 2020, tại Dzungarian Gobi, núi Baitag Bogd, Mông Cổ - cách điểm phát hiện đầu tiên 250km cũng ghi nhận có sự xuất hiện của Thiên Sơn tuyết liên. Trước đó, người Tân Cương đã truyền nhau nhiều đời về kết tinh của hoa sen tuyết. Mặc dù tại đây chưa có xác nhận khoa học về sự sinh trưởng của loài hoa này.
Như tên gọi, Thiên Sơn tuyết liên là một loài hoa "ma thuật" của tạo hoá. Chúng có thể nảy mầm, sinh trưởng và ra hoa trong thời tiết lạnh lẽo giữa khe núi cao hàng nghìn mét so với mực nước biển. Loài hoa này được mệnh danh là bách thảo chi vương (vua của trăm loài dược thảo), thuộc dòng rất hiếm. Tuyết liên chỉ sinh trưởng ở độ cao trên 2.500m so với mực nước biển, giới hạn ghi nhận vào năm 2018 là 4.000m.
Thiên Sơn tuyết liên thường mọc ở những khe núi đá. Từ mảnh đất cằn cỗi, ít ỏi, địa hình hiểm trở, cheo leo lại mọc ra một đoá hoa trắng yêu kiều, bung nở như bông sen giữa tuyết trắng. Người Tân Cương nhiều đời nay vẫn truyền tai nhau rằng, sở dĩ Thiên Sơn tuyết liên có hình dáng như vậy là nhờ kết tinh từ gió, mây và tuyết.
Đặc điểm độc đáo của loài hoa hiếm có này là khoảng thời gian từ khi nảy mầm tới lúc nở hoa mất tới 5 - 7 năm. Tuy nhiên toàn bộ quá trình sinh trưởng thực tế chỉ trong khoảng 8 tháng. Hạt tuyết liên nảy mầm ở 0 độ C, tăng trưởng trong vùng 3 - 5 độ C và chịu được hạn mức lạnh -21 độ C. Ngoài ra, chỉ 5% số hạt Thiên Sơn tuyết liên nảy mầm thành công.
Sinh trưởng và phát triển trong những điều kiện vô cùng khắc nghiệt đã khiến tuyết liên trở thành một trong những loại thực phẩm quý giá và có nhiều dược tính vô cùng kỳ diệu. Giới y học mệnh danh loài hoa này là tiên dược. Theo sách y học được ghi chép lại, một số công dụng nổi bật có thể kể đến như giải độc, hỗ trợ điều trị bệnh phổi, đau nhức cơ thể, các bệnh phong thấp,... Loài hoa này có tính nhiệt cao, tương truyền sau khi ăn vào, người ta có thể cởi trần đi trong tuyết mà không cảm lạnh.
Tại Việt Nam, Thiên Sơn tuyết liên cũng là thực phẩm quý hiếm được giới nhà giàu săn lùng để bồi bổ sức khỏe hoặc đem biếu tặng. Với mức giá dao động từ 4 - 5 triệu đồng/bông, còn mua theo cân là từ 80 - 100 triệu đồng/kg.
Quý giá như vậy nhưng điều đáng buồn là tuyết liên đang trong tình trạng cực kỳ nguy cấp (theo IUCN từ năm 2020), đứng trước nguy cơ tuyệt chủng do bị khai thác quá mức làm thuốc cổ truyền. Theo CCTV, vào năm 2015, một nhóm 31 người leo núi đã nhổ hàng trăm bông hoa sen tuyết trên đỉnh núi Thiên Sơn chỉ để đăng lên mạng xã hội.
