Tết Nguyên đán là Tết mà người phương Đông sẽ đón năm mới theo cách tính Lịch Âm thay vì Lịch Dương như các nước phương Tây. Tuy nhiên vào thế kỉ XIX Nhật Bản đã quyết định bỏ Tết cổ truyền để ăn Tết Tây, điều này khiến không ít người bất ngờ và tò mò về lí do đằng sau quyết định quan trọng này.
Lí do Nhật Bản bỏ Tết Nguyên đán để ăn Tết Tây?
Trong suốt chiều dài lịch sử từ những năm 1844 đến năm 1872, người Nhật vẫn đón Tết theo lịch Thiên Bảo. Thế nhưng vào năm1873, chính phủ Nhật và Nhật Hoàng đã quyết định sửa lại lịch từ ngày 3/ 12 năm Minh Trị thứ 5 thành ngày 1 /1 năm Minh Trị thứ 6 tức là năm 1873.
Nhiều người cho rằng việc thay đổi thời gian để ăn Tết theo phương Tây là chính sách “tiết kiệm” của Nhật Bản. Điều này sẽ giúp chính phủ Nhật giảm được tiền lương phải trả vào tháng 13 công chức. Bởi nếu tính theo lịch cũ của người Nhật thì năm Minh Trị thứ 6 có tháng 6 là tháng nhuận. Cùng với đó, việc ăn Tết theo người phương Tây cũng giúp tăng được khối lượng công việc khi không còn quá nhiều ngày nghỉ lễ như trước.
Tuy nhiên đó chỉ là một khía cạnh của vấn đề, nguyên nhân chính khiến Nhật Bản bỏ Tết Nguyên đán và ăn Tết theo phương Tây chính là vì Nhật Bản muốn đất nước mình phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đi kịp với tốc độ phát triển của phương Tây. Việc đổi lịch này cũng giúp cho công nghiệp của Nhật Bản khớp với các nước phương Tây, không đơn thuần là chính sách tiết kiệm như nhiều người vẫn nghĩ. Ngày nay, đa phần ở Nhật Bản ăn Tết theo lịch của người phương Tây, tuy nhiên vẫn có một số vùng người dân vẫn duy trì việc ăn Tết cổ truyền.
Cách đón Tết của người Nhật
Cũng giống như người Việt, vào dịp Tết người Nhật sẽ tấp nập đi sắm sửa đồ để trang trí nhà cửa đón năm mới. Đặc biệt hơn cả vào dịp Tết, để chào đón vị thần Toshigami-sama đến nhà, nhà cửa của người Nhật sẽ được vệ sinh vô cùng sạch sẽ. Sau khi mua sắm, người Nhật sẽ tiến hành trang trí nhà cửa vào ngày 28 hoặc 30, không tiến hành trang trí vào ngày 29. Lí do được người Nhật đưa ra là số 29 phát âm gần giống với “hai lần đau”.
Tất cả các gia đình ở Nhật Bản đều trang trí cây Tùng vì tương truyền thì vị thần Toshigami-sama sẽ hạ giới và trú ẩn trong cây này. Ngoài ra trên khung cửa của các gia đình ở người Nhật còn trang trí các vật phẩm như quả quýt tượng trưng cho sự thịnh vượng, đồ đan bằng lá màu trắng tượng trưng cho sự trinh bạch, thừng bện bằng cỏ tượng trưng cho tài lộc và dải giấy trắng có ý nghĩa xua đuổi tà ma.
Cùng với đó, phụ nữ tại Nhật Bản sẽ chuẩn bị rất nhiều món ăn cũng như làm các loại bánh Tết. Những món bánh này cũng được làm vào vào các hai ngày 28 hoặc là vào 30 Tết. Theo đó, các món như cà rốt, rau xanh hay khoai sọ sẽ được người Nhật dùng để cúng thần linh. Nếu như khoai sọ tượng trưng cho sức mạnh đẩy trừ tà khí thì cà rốt lại tượng trưng cho sự gắn bó giữa những người một nhà.
Ngoài ra, trong dịp Tết người Nhật thường chuẩn bị các nguyên liệu để nấu ăn như trứng cá, khoai lang, hạt dẻ hay cá khô, tất cả đều là những món ăn đơn giản mang ý nghĩa cầu mong sự tốt lành của người Nhật. Vào đêm 30 Tết, các gia đình ở Nhật sẽ cùng ngồi lại bên nhau ăn bữa cơm tất niên. Vào thời khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới, những ngôi chùa thiêng của Nhật Bản sẽ điểm 108 hồi chuông, những tiếng chuông này theo quan điểm của người Nhật sẽ giúp xua đuổi 108 con quỷ sứ.
Với người Nhật, việc xuất hành đầu năm là một việc vồ cùng quan trọng. Họ thường sẽ đi theo hướng tốt của năm đó và sẽ đi lễ đầu năm để cầu may mắn. Bắt đầu từ ngày đầu của năm mới tức là vào mùng 1 Tết, người Nhật sẽ đi chúc Tết anh em họ hàng thân thích cũng như gia đình bạn bè. Theo quan niệm của người Nhật, họ gọi ba ngày đầu năm là "ba ngày chúc tụng" nên dành để đi chúc Tết.
Đáng chú ý, theo truyền thống, các gia đình đều để một cuốn sổ kèm với bút chì ngay cổng nhà. Người đi chúc Tết sẽ ghi địa chỉ của mình vào cuốn sổ mang ý nghĩa khách ghé thăm nhà. Cùng với đó người Nhật Bản cũng duy trì việc lì xì cho trẻ con vào dịp đầu năm với như một số nước ở Châu Á.
Ngoài ra, người Nhật vẫn duy trì được việc tặng nhau thiệp vào dịp năm mới. Theo đó, người Nhật rất thích thú với việc viết thiệp để gửi đến người thân và bạn bè. Một công sứ Nhật Bản tại Việt Nam từng tiết lộ, ông đã từng dành thời gian để viết đến 200 tấm thiệp chúc mừng Theo đó người Nhật sẽ bắt đầu viết vào tháng 12 sau đó đem đến bưu điện vào khoảng ngày 26 hoặc 27 để người nhận có thể nhận được đúng dịp mùng 1. Qua đây có thể thấy rằng, việc bỏ Tết cổ truyền để ăn Tết Tây không làm người Nhật mất đi những nét đẹp văn hóa vốn có vào dịp Tết. Tuy vậy, hiện nay rất nhiều ý kiến của người dân Nhật Bản mong muốn khôi phục lại Tết cổ truyền để giữ gìn bản sắc của tổ tiên để lại.
