Nét đẹp văn hóa được gìn giữ qua nhiều thế hệ
Theo sử sách, hội làng đã có từ xa xưa và tiêu biểu cho tín ngưỡng phồn thực được bảo lưu từ thời thượng cổ. Hội làng mang tính cộng đồng sâu sắc, đó là đỉnh cao của sự hòa hợp, đoàn kết vì một ước nguyện chung cho sự phồn vinh của làng xã. Hội làng Đống Ba thường được tổ chức thật vui, thật đầm ấm tình làng nghĩa xóm, điều đó thể hiện qua một loạt những hoạt động như: thi làm cổng chào giữa các xóm, thi hát giao duyên, kéo co…
Lễ hội thường diễn ra ở ngôi đình làng. Hội có quy mô lớn, nội dung phong phú, tổ chức quy củ chặt chẽ, kết hợp được với truyền thống và hiện đại với mục tiêu phấn đấu là lễ hội có tầm cao của "làng văn hóa, xã anh hùng".
Hội làng xưa được tổ chức từ ngày 9 đến 12/3 âm lịch, sau này được tổ chức từ ngày 9 đến 12/2 âm lịch. Hòa mình vào không khí hội làng mới cảm nhận hết ý nghĩa và lòng tự hào dân tộc với truyền thống vàng son đã có từ ngàn đời. Hội được tổ chức với mục đích tri ân vị thành hoàng và 2 vị công chúa của làng Đống Ba đã góp sức trong công cuộc giành độc lập dân tộc thời Hai Bà Trưng. Cũng như các lễ hội truyền thống, hội làng Đống Ba gồm 2 phần: Lễ và Hội.
Phần Lễ thể hiện sự ngưỡng mộ, sùng bái anh hùng, tôn vinh danh nhân, người có công với dân được dân làng Đống Ba coi như thần thánh, đó là Quách Lãng Tướng Công và nhị vị công chúa Đinh Bạch Nương, Đinh Tĩnh Nương. Ba vị là người bảo trợ tinh thần và đem lại sự ấm no, hạnh phúc cho dân làng Đống Ba. Phần lễ thường có các hoạt động rước nước và mộc dục, rước, tế và dâng hương vô cùng trang nghiêm.
Phần Hội gồm rất nhiều trò vui như: cờ người, kéo co, cầu lông, bóng đá, bóng chuyền… thu hút nhiều người tham gia, cổ vũ.
Những điểm nhấn của Hội làng Đống Ba
Lễ rước nước - mộc dục tượng Thánh được tổ chức trọng thể vào ngày mồng 10/2 âm lịch. Cũng giống như quy trình rước thần, chỉ khác là rước kiệu chóe. Đi đầu là trống chiêng, tiếp theo là hương án rồi đến kiệu chóe. Đi hộ tống đoàn rước có phù giá, quan viên chấp sự và đoàn tế nữ. Đoàn tế nữ có 2 nữ mặc áo tướng quân và 30 nữ quân trang áo đỏ, áo vàng. Trống dong, cờ mở, múa rồng trông rất vui tươi.
Lễ rước Thánh giá là nét đẹp khác của Hội làng Đống Ba, Thánh vị được rước quanh làng với nghi thức trang trọng, thiêng liêng. Tất cả các xóm, ngõ đều lập cổng chào, lập hương án để nghênh thần khi đoàn rước Thánh giá đi qua. Đoàn người rước trang nghiêm, mọi người trong làng đều thể hiện nét mặt vui tươi khi tham gia lễ rước. Vui nhộn hơn cả là xung quanh có đội múa rồng và múa sinh tiền.
Hội đánh cờ người là trò chơi vẫn đặc sắc hơn cả tại Hội làng Đống Ba. Tương truyền, sinh thời Quách tướng quân và 2 nữ tướng khi huấn luyện quân sĩ thường đánh cờ người. Dùng quân sĩ làm quân cờ nhằm luyện cho tướng mưu trí, quân kỷ luật. Sau khi 3 vị qua đời, nhân dân làng Đống Ba và các làng xung quanh thờ làm thành hoàng. Hằm năm, hội làng tổ chức đánh cờ người để nhớ về cuộc luyện tập quân sĩ thủa xưa. Người đóng vai quân cờ được làng tuyển chọn kỹ lưỡng, sắm trang phục thật đẹp để phục vụ niềm vui chung của làng.
Bên cạnh đánh cờ người, Hội làng Đống Ba còn tổ chức các trò chơi dân gian như: chọi gà, đánh đu, đánh vật, kéo co, đập nổi. Hiện nay, trong xu thế mới của thời đại, hội làng có chơi thêm những môn thể thao như bóng đá tạo nên những màu sắc mới trong hội làng.
Công tác chuẩn bị cho hội làng
Hội làng Đống Ba là sự kiện lớn, vì thế, ngay sau khi ăn Tết cổ truyền, người dân trong làng đã tất bật chuẩn bị cho ngày hội. Ông Lê Văn Trường - Trưởng ban Quản lý di tích Đình làng Đống Ba chia sẻ: "Đầu tiên, chúng tôi phải chọn ông bà chủ tế, đó phải là những người có uy tín trong làng, được nhân dân ủng hộ và tiến cử. Sau đó, phải xin cấp phép tổ chức lễ hội để thực hiện để có thể bắt tay vào công tác chuẩn bị cho lễ hội".
Theo ông Trường, Ban Quản lý di tích sẽ thông báo đến toàn thể người dân, quán triệt các xóm vệ sinh môi trường, treo cờ, treo đèn lồng, làm cổng chào, cắt tỉa cây,... Bên cạnh là việc tuyển chọn người cho Lễ rước Thánh giá và các lễ tế. Trong đó, 38 đội tham gia rước cần có 100 nam thanh niên khỏe mạnh để khiêng 4 kiệu là: Kiệu Ngự và Kiệu Văn và 2 Kiệu Võng. Đoàn rước cần tới 400-500 người, do đó, cần có sự tuyển chọn từ sớm nhằm đáp ứng kịp thời cho lễ hội.
Với trò chơi đặc sắc cờ người, làng Đống Ba lựa chọn các em học sinh THCS tham gia đóng vai quân cờ. Để trò chơi thêm hấp dẫn, làng mời thêm các kỳ thủ có tiếng tham gia thi đấu, nhằm tạo ra những ván cờ có chất lượng, sôi nổi để thu hút người dân và khách thập phương tham gia cổ vũ.
Ở Đống Ba, có một tục lệ đặc biệt. Nam giới khi đến tuổi 49 sẽ được lên "bác", tham gia vào Ban Khánh tiết của làng. Nhiệm vụ của họ là dọn dẹp sạch sẽ đình làng, đặt lễ ban thờ vào ngày rằm và mùng 1 hàng tháng. Đến ngày hội làng, nhiệm vụ thêm phần nặng nề vì các "bác" phải đảm bảo được phần khánh tiết của làng.
"Theo lệ xưa từ thời các cụ, cứ đến tuổi 49, chúng tôi phải làm 1 năm nhiệm kỳ phục vụ nhà Thánh. Đến gần hội làng, chúng tôi phải cắm cờ quanh làng, kê bàn ghế phục vụ hội, phát giấy mời tham gia ngày hội. Đến ngày hội, chúng tôi phải có trách nhiệm bưng bê, chia lộc cho những người dân đến hương khói cho đình; thực hiện yêu cầu của Ban Quản lý di tích. Đây là truyền thống tốt đẹp có từ ngàn xưa và hiện vẫn được người dân trong làng duy trì để phát huy truyền thống tốt đẹp của quê hương", ông Nguyễn Quang Thịnh - Trưởng ban Khánh tiết chia sẻ.
Trước ngày hội 1 tuần, nhân dân làng Đống Ba đã nao nức, sẵn sàng mọi khâu chuẩn bị để có một năm hội thành công. Yêu thích những lễ hội truyền thống, văn hóa của người Việt, mời bạn đến ngôi làng cổ kính nép bên dòng sông Hồng để tham gia hội trong những ngày giữa tháng 2 âm lịch nhé!
