Ngành công nghiệp đóng tàu của Hàn Quốc từ lâu đã giữ vị trí then chốt trên bản đồ hàng hải thế giới, cùng với Trung Quốc và Nhật Bản tạo thành bộ ba dẫn đầu toàn cầu. Tuy nhiên, khi nhìn sâu vào từng quốc gia, Hàn Quốc nổi bật như một hình mẫu điển hình về cách một nền công nghiệp nặng được phát triển bài bản, chiến lược và có sức cạnh tranh bền vững.
Các tập đoàn nổi tiếng như HD Hyundai Heavy Industries, Hanwha Ocean và Samsung Heavy Industries được ví như ba “ông lớn” của ngành đóng tàu Hàn Quốc, không chỉ chiếm lĩnh thị phần quốc tế qua các đơn đặt hàng khổng lồ mà còn liên tục đổi mới công nghệ và mở rộng hợp tác đa phương. Sự hiện diện của họ tại các khu công nghiệp tàu thủy lớn cho thấy vai trò trung tâm của ngành đóng tàu Hàn Quốc trên thị trường toàn cầu.
Để hiểu rõ hơn về ngành công nghiệp này, cuối tháng 8 vừa qua, chúng tôi đã có chuyến công tác đến Hàn Quốc, đây cũng là dịp để tìm hiểu thêm về những cơ hội hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và mở rộng phát triển cho các doanh nghiệp đóng tàu Việt Nam trong thời gian tới.
Công nghệ đóng tàu – Điểm sáng từ Hàn Quốc
Hội thảo chuyên đề về công nghệ đóng tàu và logistics được diễn ra tại tỉnh Gyeongsangnam-do, nhiều chuyên gia, doanh nghiệp Hàn Quốc đã chia sẻ góc nhìn và kinh nghiệm trong việc ứng dụng công nghệ vào ngành công nghiệp đóng tàu.
GS Yang Young Mo, chuyên nghiên cứu trong lĩnh vực liên quan đến công nghiệp đóng tàu, cho biết về sự thay đổi của ngành công nghiệp đóng tàu trên toàn thế giới, có thể thấy ngành đóng tàu Mỹ hiện không còn là ngành chủ lực. Trước đây, trong Chiến tranh Thế giới lần thứ nhất và thứ hai, cùng với nhu cầu vận chuyển vật tư, ngành này đã phát triển mạnh. Nhưng đến nay, khi không còn là ngành mũi nhọn, Mỹ lại đề nghị Hàn Quốc hỗ trợ nhiều về công nghệ. Trong bối cảnh đó, Hàn Quốc đã phát triển vượt bậc về kỹ thuật đóng tàu.
Nhiều năm trước, tiếp nhận công nghệ từ Nhật Bản, Hàn Quốc đã nỗ lực đổi mới, trong đó nổi bật là việc tăng tỷ lệ quay vòng (rotation) của dock (ụ tàu). Tỷ lệ quay vòng cao có nghĩa là có thể đóng được nhiều tàu hơn trong cùng một dock.
Không dừng lại ở đó, Hàn Quốc còn tiên phong trong việc ứng dụng các công nghệ số hóa vào quá trình sản xuất. Giáo sư đã giới thiệu khái niệm "Smart Yard", một hệ thống trong ngành công nghiệp đóng tàu thông minh đang được đất nước này áp dụng.
“Smart Yard” cho phép theo dõi tiến độ đóng tàu ngay tại công trường mà không cần bản vẽ giấy tờ, kết hợp với hệ thống ERP (một giải pháp phần mềm tích hợp giúp doanh nghiệp quản lý và tự động hóa các hoạt động kinh doanh cốt lõi. ERP bao gồm các module chức năng như quản lý tài chính, nhân sự, sản xuất, tồn kho, và vận tải) dựa trên Big Data để tối ưu hóa toàn bộ quy trình sản xuất. Điều này góp phần rất lớn trong việc phát triển ngành công nghiệp đóng tàu.
Chuỗi cung ứng hiện đại – Lợi thế từ sự chuyên môn hóa
Song song với sự phát triển về mặt kỹ thuật, các doanh nghiệp Hàn Quốc trong lĩnh vực cung ứng vật tư đóng tàu cũng đang không ngừng đổi mới để tăng hiệu quả sản xuất và chất lượng sản phẩm.
Một trong số những doanh nghiệp nổi bật trong lĩnh vực cung ứng nguyên vật liệu cho ngành đóng tàu đó là nhà máy của Công ty Cổ phần Neotec, nhà máy này đã tiến hành gia công tôn và sản xuất vật liệu cách nhiệt cho tàu chở khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) 174K mà Samsung Heavy Industries đang đóng mới, sau đó trực tiếp thi công lắp đặt.
Ông Ryu Chang Soo – Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Neotec, cho biết: “Một trong những lợi thế lớn của nhà máy chúng tôi là sở hữu máy cắt laser duy nhất trong khu vực Geoje, Tongyeong và Goseong. Đồng thời, vị trí địa lý cũng vô cùng thuận lợi khi nằm gần Samsung Heavy Industries tại Geoje, giúp quá trình hợp tác diễn ra nhanh chóng và hiệu quả. Hiện tại, chúng tôi đã được chủ tàu – đơn vị đặt hàng phê duyệt, và đang tiến hành gia công theo đúng yêu cầu kỹ thuật”.
Byucksan Marine Insulation (BMI), một công ty gần 25 năm kinh nghiệm về vật liệu cách nhiệt cũng cho thấy sự quan tâm đặc biệt tới Việt Nam. Trong những năm qua, BMI là đối tác quen thuộc của Samsung Heavy Industries, Hanwha Ocean, và đặc biệt, họ đã bắt đầu xuất khẩu vật liệu chống cháy sang Việt Nam.
Ông Lee Won Ki – Giám đốc Kinh doanh Công ty BMI cho biết, vật liệu cách nhiệt tàu thủy khác biệt hoàn toàn với vật liệu xây dựng nhà cửa, bởi nó không chỉ để cách nhiệt mà phải đảm bảo: Khả năng chịu lửa (khả năng chống cháy), Khả năng hấp thụ âm thanh (giảm tiếng ồn) và khả năng cách âm (ngăn âm thanh lan truyền). Tất cả những yếu tố này liên quan trực tiếp đến sinh mạng của thủy thủ đoàn, đến sự an toàn của cả con tàu.
Ông cũng nhấn mạnh điểm mạnh của công ty là dịch vụ One-Stop Service (dịch vụ một cửa). Toàn bộ quy trình từ thiết kế, sản xuất đến thi công đều được đội ngũ kỹ thuật viên của công ty trực tiếp phụ trách. Công ty Byucksan Insu hiện vận hành 3 nhà máy và kho hàng tại Busan và Gimhae, là trung tâm logistics hàng hải của Hàn Quốc, có thể thấy BMI có năng lực cung ứng nhanh chóng, hiệu quả cho mọi dự án.
Công ty Dae Heung Marine Corp (DHMC), một đơn vị thành viên của DH Group, tập đoàn hàng đầu trong lĩnh vực thiết bị đóng tàu, công nghiệp nặng và nghiên cứu phát triển. Ông Kim Hyun Su – Giám đốc điều hành Công ty DHMC, cho biết DHMC được biết đến với bề dày hơn 40 năm kinh nghiệm, chuyên sản xuất các thiết bị và cấu kiện quan trọng cho ngành đóng tàu như Hệ thống bánh lái và trục lái, Lashing bridge cho tàu container, các giải pháp tiết kiệm năng lượng như Energy Saving Duct và Wing Sail.
Ông Lee Min Ho – Phó Tổng giám đốc, phụ trách nhà máy DHI tại Tongyeong chia sẻ, nhà máy đã có lịch sử khoảng 20 năm, chuyên sản xuất panel casing và bồn chứa LG tank, đồng thời luôn nỗ lực trở thành một doanh nghiệp tiên phong với công nghệ hiện đại. Hiện tại có 31 kỹ sư Việt Nam đang làm việc tại Nhà máy DHI, người lao động Việt Nam được đánh giá cần cù, chịu khó, làm việc hiệu quả và tuân thủ tốt mọi quy định của nhà máy cũng như của nước sở tại.
Chính sách quốc gia: Bệ đỡ cho ngành đóng tàu bứt phá
Theo GS Yang Young Mo, Chính phủ Hàn Quốc đã đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng nền tảng vững chắc cho ngành công nghiệp này. Trong nhiều năm, Chính phủ có các chương trình bảo lãnh tín dụng xuất khẩu, hỗ trợ R&D, đào tạo nhân lực được triển khai đồng bộ, tạo thành một hệ sinh thái khép kín kết nối doanh nghiệp, viện nghiên cứu, nhà nước.
Hiện Chính phủ Hàn Quốc có chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp triển khai các công nghệ mới của ngành đóng tàu, ví dụ như việc nghiên cứu sản xuất tàu tự lái. Với sự hỗ trợ về mặt chính sách và tài chính, nhiều doanh nghiệp lớn tại Hàn Quốc hiện đang tập trung nghiên cứu, phát triển các mô hình tàu tự lái nhằm đón đầu xu thế mới.
Việt Nam – Đối tác tiềm năng trong chuỗi giá trị toàn cầu
Không chỉ tập trung phát triển nội địa, nhiều doanh nghiệp Hàn Quốc đang hướng tới mở rộng hợp tác quốc tế, trong đó Việt Nam được xem là thị trường giàu tiềm năng cả về vị trí địa lý lẫn nguồn nhân lực.
Ông Chang Hun Ju – Giám đốc Công ty VK Sunyang Shipbuilding – Công ty đầu tư trong lĩnh đóng tàu của Hàn Quốc, cho biết Việt Nam có ưu thế là bờ biển trải dài và đặc biệt là có chi phí lao động thấp hơn so với nhiều nước khác, chính vì vậy doanh nghiệp này muốn thúc đẩy xúc tiến đầu tư nhà máy đóng tàu tại Việt Nam.
Dự kiến, ông sẽ tiếp tục sang Việt Nam vào tháng 9/2025 để khảo sát địa điểm, tìm kiếm vị trí phù hợp cho việc đầu tư một nhà máy đóng tàu tại Việt Nam.
GS Yang Yong Mo cũng bày tỏ quan điểm tương tự. Ông cho rằng, nếu Việt Nam muốn rút ngắn khoảng cách công nghệ, cần chủ động bước vào giai đoạn “tiếp nhận công nghệ”, mạnh dạn mời gọi chuyên gia, kỹ sư nước ngoài đến làm việc và chia sẻ kinh nghiệm.
Ông nhấn mạnh: “Hàn Quốc từng làm điều này: Trả lương cao để mời kỹ sư Nhật Bản, nhờ đó nhanh chóng học hỏi được công nghệ cốt lõi và bí quyết sản xuất, Việt Nam có thể học theo cách tiếp cận này… Việt Nam cần gia tăng đầu tư vào nghiên cứu, phát triển công nghệ phù hợp với bối cảnh trong nước, đồng thời tận dụng nguồn nhân lực dồi dào".
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Hàn Quốc trong lĩnh vực nguyên vật liệu cũng bày tỏ mong muốn được hợp tác sâu rộng hơn với Việt Nam, đặc biệt là trong việc cung ứng vật tư cho các nhà máy đóng tàu.
Một số hình ảnh Đoàn công tác của Trung tâm Bản quyền số cùng các đơn vị truyền thông trong chuyến đi công tác tại Hàn Quốc:
Chuyến đi thực tế tại Hàn Quốc đã mang đến cho chúng tôi cái nhìn toàn diện hơn về nền công nghiệp đóng tàu hiện đại, được vận hành bằng chiến lược dài hạn, sự phối hợp giữa doanh nghiệp, chính phủ và sức mạnh đổi mới công nghệ. Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang thay đổi, mối liên kết giữa các quốc gia châu Á, đặc biệt là giữa Hàn Quốc và Việt Nam, có thể trở thành đòn bẩy quan trọng cho sự phát triển bền vững của ngành đóng tàu khu vực.
Những bài học từ các “ông lớn” của Hàn Quốc không chỉ truyền cảm hứng mà còn mở ra nhiều cơ hội hợp tác thiết thực, giúp doanh nghiệp Việt Nam định vị lại vai trò của mình trong chuỗi giá trị toàn cầu.
