Cô Phan Khang (Nghệ An) cho hay, Chí được sinh ra trong giai đoạn 1930-1945, khi đó xã hội có đến 80% là nông dâ nên Chí xuất thân từ tầng lớp nông dân là điều rất dễ hiểu. Còn ở xã hội nào chẳng vậy, đứa con sinh ra mồ côi cha, mồ côi mẹ đương nhiên đã là sự thiệt thòi rất lớn. Tuy nhiên, không phải đứa con mồ côi nào cũng hư hỏng như Chí. Chí là nhân vật bị hoàn cảnh, xã hội đẩy đến đường cùng, tha hóa, biến chất và trở thành lưu manh. Với tình huống đêm trăng của Chí Phèo và Thị Nở, cô Khang cho rằng, nhà văn Nam Cao đã bênh vực bản chất lương thiện của người nông dân, dù có bị đẩy đến đường cùng, trở thành "con quỷ", "lưu manh hóa" nhưng đến khi chỉ cần gặp được một chút ân tình của người phụ nữ "nửa người nửa ngợm" vẫn khơi dậy được tính thiện trong đó. Chỉ khi, Chí bị Thị Nở từ chối, Chí không thể quay lại làm người lương thiện được nữa nên tác giả chọn cái kết bi kịch.
"Tuy tác phẩm có kết thúc bi kịch nhưng lại mang tính giáo dục cao. Hiếm có nhà văn nào nhìn thấy được bản chất lương thiện của người nông dân như Nam Cao", cô Khang nói.
Bát cháo hành đầy tỉnh người
Đồng tình với ý kiến cô Khang, cô giáo Phan Thị Thanh Hoài (Đồng Tháp) cũng cho hay việc thạc sĩ Nguyễn Sóng Hiền nói Nở là người bị hại, bị Chí lợi dụng lúc ngủ say để cưỡng bức là hiểu chưa đúng tinh thần tác phẩm. Cô Hoài chia sẻ, một tác phẩm văn học được đưa vào sách giáo khoa dạy cho học sinh phổ thông chắc chắn phải được cân nhắc rất kỹ, qua nhiều khâu. Các nhà phê bình văn học, các chuyên gia, hội đồng biên soạn đã mổ xẻ nhiều góc cạnh của tác phẩm.
Theo cô Thanh Hoài, đây là một tác phẩm hiện thực xuất sắc, là một bức tranh thu nhỏ của xã hội thời đó. Người đề xuất bỏ tác phẩm chính là người chưa cảm nhận được giá trị tác phẩm Chí Phèo mà thông điệp nhà văn Nam Cao muốn gửi đến. Chí Phèo có thể coi là nhân vật xuất sắc nhất của Nam Cao khi viết về đề tài người nông dân, và đây cũng là người nông dân khốn cùng nhất trong làng Văn học Việt Nam - một kẻ đánh mất tất cả, cả nhân hình lẫn nhân tính. Nếu không có nhân vật Chí Phèo, chắc chắn mảng văn học hiện thực Việt Nam sẽ khuyết một khoảng trống rất lớn.
Tóm tắt tác phẩm "Chí Phèo"
Chí Phèo vốn là đứa con hoang bị bỏ rơi khi vừa lọt lòng trong một lò gạch cũ bỏ không. Được người ta nhặt về nuôi, lớn lên đi ở hết nhà này sang nhà khác. Năm 20 tuổi, hắn làm canh điền cho nhà Lí Kiến. Lí Kiến ghen với anh canh điền trẻ lại được bà ba kêu bóp chân xoa bụng... gì đấy. Thế là một hôm, hắn bị giải lên huyện và phải đi tù.
Sau bảy tám năm biệt tích, hắn trở về, bộ dạng khác hẳn ngày trước. Vừa về say khướt, cầm vỏ chai đến nhà Bá Kiến - bây giờ Lí Kiến đã là Bá Hộ, Nghị Viên, tiên chỉ làng Vũ Đại - chửi bới, rạch mặt ăn vạ. Lão Bá Kiến khôn róc đời đã xử nhũn với hắn. Với những kẻ cố cùng liều thân "trị không được thì dùng", "dùng thằng đầu bò trị những thằng đầu bò". Thế chỉ là một bữa rượu, một đồng bạc, Chí Phèo hả hê ra về và trở thành "chỗ đày tớ tay chân" của lão để khi cần chỉ cho hắn năm hào uống rượu, là có thể sai nó đến tác hại bất cứ anh nào không nghe mình. Từ đó, Chí Phèo luôn say. "Hắn say thì hắn làm bất cứ cái gì người ta sai hắn làm" và trở thành "con quỹ dữ của làng Vũ Đại để tác oai tác quái cho bao nhiêu dân làng".
Cuộc đời hắn cứ thế trôi đi... Một đêm trăng rười rượi, trong một cơn say, Chí Phèo gặp Thị Nợ, người đàn bà xấu ma chê quỷ hờn bị mọi người hắt hủi. Họ ân ái với nhau. Nửa đêm Chí Phèo đau bụng và nôn mửa. Sáng hôm sau, tỉnh dậy thì hắn bâng khuâng buồn. Tiếng chim hót, tiếng gõ mái chèo đuổi cá, tiếng nói chuyện của mấy người đi chợ về... làm hắn nhớ lại "có một thời hắn đã ước ao, có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải...". Hắn thấm thía nhận ra tình cảnh trơ trọi khốn khổ của mình. Hắn cảm động vì đây là lần đầu tiên được chăm sóc bởi một tay đàn bà. Nhớ lại khi xưa, những lần cái bà quỷ quái gọi hắn lên bóp chân, "Hắn chỉ thấy nhục chứ yêu đương gì!". Hắn bỗng thấy "thèm lương thiện, muốn làm hòa với mọi người biết bao! Thị Nở sẽ mở đường cho hắn". Nhưng khi Thị Nở về xin ý kiến của bà cô Thị, bà gào lên: "Ai lại đi lấy thằng Chí Phèo", "thằng chỉ có một nghề rạch mặt ăn vạ!". Bị từ chối, Chí Phèo lại uống rượu và ôm mặt khóc rưng rức, rồi như mọi lần, lại xách dao ra đi, vừa đi vừa chửi.
Cuối cùng, Chí Phèo đến nhà Bá Kiến, chỉ tay vào mặt lão: "Tao muốn làm người lương thiện (...) Ai cho tao lương thiện (...) Tao không thể làm người lương thiện nữa! (...) chỉ còn một cách..." và hắn rút dao đâm chết Bá Kiến, sau đó dùng dao đâm cổ tự sát (Ngữ văn lớp 11).
Duy Minh
