Sáng ngày 7/7/2021, hơn một triệu sĩ tử cả nước bước ngày thi đầu tiên của kì thi THPT Quốc gia năm 2021 với môn thi đầu là môn Văn. Trái ngược hoàn toàn với suy nghĩ của nhiều thí sinh, cho rằng đề thi năm nay sẽ ra tác phẩm văn xuôi, đề chính thức của kì thi lại vào bài thơ Sóng - Xuân Quỳnh. Theo đó, đề Văn được đánh giá là khá vừa tầm với thí sinh khi phần nghị luận xã hội vào vấn đề sống cống hiến, phần nghị luận văn học là 3 khổ thơ giữa của bài thơ Sóng.
Xuân Quỳnh - người viết nên Sóng
Xuân Quỳnh được ví như "bà hoàng thơ tình" bởi đề tài mà nữ sĩ chọn là viết về tình yêu. Nếu như Xuân Diệu yêu đời tha thiết, muốn "tắt nắng" và "buộc gió" lại để giữ những gì tươi đẹp nhất của cuộc đời thì thơ Xuân Quỳnh luôn bồn chồn, lo lắng và đầy dự cảm về tình yêu.
Nữ sĩ Xuân Quỳnh sinh năm 1942 mất năm 1988, là nhà thơ có ảnh hưởng nhất định trong nền thơ ca Việt Nam, đặc biệt là giai đoạn thơ ca kháng chiến chống Mỹ. Bà được biết đến với những tập thơ như Hoa dọc chiến hào, Gió lào cát trắng...
Điều làm nên hồn thơ trắc ẩn của Xuân Quỳnh cũng bắt nguồn từ những biến cố trong cuộc đời. Từng có một cuộc hôn nhân đầu tiên tan vỡ, hơn ai hết Xuân Quỳnh từng đau nỗi đau của người phụ nữ kém hạnh phúc trong tình yêu. Sau cuộc hôn nhân này, Xuân Quỳnh đã gặp Lưu Quang Vũ - một con người cùng chung cảnh ngộ nên cả hai đã "dắt nhau dậy và dìu nhau đi" qua những "bão giông của cuộc đời".
Người ta vẫn nói "tài hoa bạc mệnh" điều này quả đúng với tất cả thăng trầm trong cuộc đời cũng như hôn nhân của Xuân Quỳnh. "Về chung nhà" với Lưu Quang Vũ chưa được bao lâu, cả hai cùng mất trong vụ tai nạn xe hơi vào năm 1988, nữ sĩ hưởng dương 46 tuổi. Trong cuộc đời ngắn ngủi của mình, Xuân Quỳnh đã để lại cho nền thơ ca Việt Nam những tác phẩm bất hủ cùng với thời gian và ghi dấu ấn mãi trong trái tim bạn đọc.
Hồn thơ của Xuân Quỳnh giàu lòng trắc ẩn là vậy nhưng vẫn phảng phất sự mộc mạc, thậm chí còn chứa đựng cả tâm tư của người phụ nữ khi yêu. Lúc thì da diết nồng nàn nhưng có lúc lại dữ dội và ồn ào, thậm chí có cả lúc tuyệt vọng vì những bất hạnh trong tình yêu. Những "bản ngã" và tất cả cung bậc ấy đều được nữ sĩ Xuân Quỳnh gửi gắm vào trang thơ của mình vô cùng xuất sắc. Để rồi có những câu thơ như:
"Thời gian như là gió
Mùa đi cùng tháng năm
Tuổi theo mùa đi mãi
Chỉ còn anh và em
Cùng tình yêu ở lại
Kìa bao người yêu mới
Đi qua cùng heo may"
(Thơ tình cuối mùa thu - Xuân Quỳnh)
Hay những câu thơ như:
"Những ngày không gặp nhau
Biển bạc đầu thương nhớ
Những ngày không gặp nhau
Lòng thuyền đau - rạn vỡ
(Thuyền và Biển - Xuân Quỳnh)
Sóng - Tác phẩm xuất sắc của Xuân Quỳnh về tình yêu
Sóng được in trong tập Hoa dọc chiến hào, sáng tác năm 1967, bài thơ viết về những cung bậc tình cảm, những cảm xúc bồn chồn, thấp thỏm của người con gái trong tình yêu. Ở đó, nhân vật trữ tình đã hóa thân vào những con sóng, bởi Sóng cũng chính là "Em", khi "dữ dội" khi "dịu êm", lúc lại "ồn ào và lặng lẽ".
Trong bài thơ Xuân Quỳnh đã chọn hình tượng Sóng để nói về nhân vật Em hay chính là đang nói về những cảm xúc của chính mình. Vì "sông không hiểu nổi mình" nên "sóng tìm ra tận bể" để thỏa sức vẫy vùng và cũng là không gian mà Sóng được sống là chính mình. Nếu như Xuân Quỳnh viết về những "con sóng" đầy tâm trạng thì trước đó nhà thơ Xuân Diệu lại viết về những con "sóng biếc" với những câu thơ như:
"Anh xin làm sóng biếc
Hôn mãi cát vàng em
Hôn thật khẽ, thật êm
Hôn êm đềm mãi mãi"
Tình yêu đối với Xuân Quỳnh vượt qua cả khuôn khổ của thời gian và không gian, điều đó nói lên rằng, nếu đích thực là tình yêu chân chính thì nó luôn vĩnh cữu, sống mãi với thời gian, khắc sâu vào tâm khảm, trí nhớ của con tim cho dù đó là quá khứ, hiện tại hay tương lai. Và tuy có nhiều cung bậc tình cảm khác nhau nhưng, tình yêu thì muôn đời vẫn thế!
"Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về Anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu?.."
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau..."
Có thể nói với bài thơ Sóng, Xuân Quỳnh đã thực sự hóa thân và thổi hồn mình vào từng câu thơ. Qua Sóng, người ta không chỉ cảm nhận được một hồn thơ da diết, yêu đời, yêu người mà còn là những dự cảm, những lo lắng trong tình yêu của người con gái. Đang yêu đấy, đang hạnh phúc đấy nhưng luôn thấp thỏm đến mức: "Lòng em nhớ đến anh, cả trong mơ còn thức".
