Thần thoại Hy Lạp kể rằng, cuộc chiến tranh thành Tropia chính là nguồn gốc dẫn đến sự xuất hiện nhiều vị anh hùng cùng con ngựa gỗ huyền thoại. Khởi nguồn từ câu chuyện hoàng tử Paris người được mệnh danh là chàng hoàng tử đẹp trai nhất ở phương Tây. Một hôm trong lúc bày tiệc với các chư hầu, hoàng tử bèn hỏi ai là người có nhan sắc tuyệt trần có thể sánh vai cùng chàng được. Nghe thế các chư thần mới nói rằng, ở phương Đông có nàng Helen tóc vàng vô cùng xinh đẹp và kiều diễm, chính là người xứng đáng với hoàng tử nhất. Người xinh đẹp nhất phương Đông và phương Tây kết duyên cùng nhau quả là một ý kiến tuyệt vời. Thế nhưng nàng Helen lại ở một nơi rất xa xôi và đã là vợ của nhà vua Menelaus.
Không chấp nhận thực tế, với quyết tâm có cho bằng được người đẹp, Paris đã nhờ đến sự giúp đỡ của thần linh. Trùng hợp thay lúc này trên thế giới thần linh đang có một cuộc thi lựa chọn người đẹp nhất xứng đáng đoạt được quả táo. Đây là cuộc thi bất phân thắng bại của của 3 vị nữ thần là Hera, Athena, Aphrodite. Vì không thể chọn được người đẹp nhất nên 3 vị thần quyết tâm nhờ đến Paris người được mệnh danh là đẹp nhất trần gian để phân xử.
Sau cuộc nói chuyện với từng vị thần, nữ thần Aphrodite lúc này biết được tâm tư của Paris nên đã hứa giúp chàng có được Helen. Thế là Paris đã quyết định trao quả táo cho nữ thần của tình yêu và sắc đẹp.
Được sự giúp đỡ từ nữ thần Aphrodite, hoàng tử Paris đã nhân lúc Menelaus vắng nhà đã đem quân đến cướp Helen đi. Sau khi vua quay trở về phát hiện vợ của mình đã bị bắt cóc đi nên vô cùng tức giận. Menelaus thấy danh dự mình bị xúc phạm, nên quyết tâm dẫn quân đi đánh thành Troia, giành lại Helen và lấy lại tôn nghiêm của mình. Thế là từ đó cuộc chiến tranh thành Troia huyền thoại đã bùng nổ.
Cuộc chiến tranh thành Troia không chỉ đơn giản là cuộc chiến giữa các thần dân mà đây còn là sự tranh đua của các vị thần. Trên đỉnh Olympus chia thành 2 phe đứng về 2 phía của cuộc chiến, thế nên chiến tranh diễn ra ròng rã hơn 10 năm trời vẫn chưa kết thúc được.
Quân đội của nhà vua Menelaus đã thử rất nhiều cách nhưng vẫn không thể nào công phá được cổng thành Troia. Lúc này, họ đã nghĩ ra một cách đó là lấy gỗ ghép lại thành một con ngựa lớn, mượn danh nghĩa đây là báu vật của thần linh ban tặng cho quân sĩ thành Troia để chống lại kẻ thù, nhằm cài bẫy quân của Paris. Họ đã cho người đi lan truyền khắp nơi tin đồn này và cho quân sĩ của mình âm thần ẩn nấp đợi cơ hội đến.
Trong thành Troia có 2 cha con quân sư biết được mưu kế đó đã tâu lên trên nhằm ngăn chặn tin đồn. Nhưng không ngờ rằng thần chiến tranh Aris đã ra lệnh cho con rắn độc phục kích và giết chết hai cha con nọ. Phía bên quân đội Menelaus lại tiếp tục tung tin đồn rằng do hai cha con nọ không tin chuyện con ngựa gỗ, đã xúc phạm thần linh nên đã bị trừng phạt.
Thế là mọi người trong thành Troia ai cũng tin câu chuyện con ngựa gỗ, nên họ đã mở cửa rước ngựa gỗ vào thành. Thật không ngờ rằng bên trong con ngựa gỗ kia chính là quân sĩ của Menelaus, thế là nhân lúc đêm họ đã thoát ra ngoài, đốt phá thành, mở cửa cho quân mình vào thành và cuộc chiến đã đến hồi kết thúc. Phía thành Troia bị thất bại mà không kịp trở tay.
Hiện nay, con ngựa gỗ và di tích thành Troia trở thành điểm đến thu hút khách du lịch ở Canakkale, Thổ Nhĩ Kỳ. Con ngựa gỗ này được phục dựng và có sức chứa khoảng 20 lính, phần lớn làm bằng gỗ. Phần đuôi có những thanh gỗ nhỏ tạo thành một vòng tròn có đường kính hơn một mét.
Với giá trị lịch sử của mình, con ngựa gỗ cùng quần thể thành Troia được công nhận là di sản văn hóa thế giới vào năm 1998. Theo các nhà khảo cổ, do ảnh hưởng của chiến tranh và thiên tai, Troia được xây dựng tới 9 lần, ở giữa là một khu thành nằm lọt giữa một thị trấn đông đúc, xung quanh có thành cao bảo vệ và có niên đại khoảng 5.000 năm.
Hiện nay qua khai quật, thành chỉ còn là những phế tích với những bức tường thành xây bằng đá. Những chiếc giếng cổ được kè đá, có niên đại hơn 3.000 năm. Đây là nơi để người dân lấy nước sạch phục vụ sinh hoạt.
Lối dẫn lên cổng thành lát bằng gạch được xây dựng cách đây khoảng 5.000 năm còn khá nguyên vẹn được các nhà khảo cổ khai quật. Dựa trên những di tích còn sót lại, các nhà khoa học đã dựng lên một mô hình tường thành của thành phố cổ Troia.
Ngoài ra, trong khu di tích cổ này còn khá nhiều những công trình tượng đá có niên đại hàng ngàn năm, công trình nhà hát nhỏ có sức chứa vài trăm người hay cả những vật dụng như những chiếc chum, vại, đồ dùng sinh hoạt...
Mai Lâm (t/h)
