Kiến ba khoang không chủ động cắn hay đốt con người. Tuy nhiên, vì là loài săn mồi, nên dịch cơ thể của chúng có chứa độc tố Pederin gây viêm da khi tiếp xúc. Người dân có thể vô ý đập hoặc chà xát kiến ba khoang, khiến chất độc dính vào da hoặc tiếp xúc nọc độc qua các vật dụng như quần áo, giường nệm, khăn lau, gây nhiễm bệnh ngay tại vùng da đó.
1. Nhận biết kiến ba khoang
Hình ảnh kiến ba khoang.Kiến ba khoang còn được gọi là kiến lác, kiến gạo, cằm cặp, kiến nhốt, kiến cong đít. Loài côn trùng này có thân mình thon, dài như hạt thóc, dài khoảng 1cm, có hai màu đỏ và đen. Kiến ba khoang có 3 đôi chân, bụng có đốt, trong đó có một đốt màu đỏ, bay và chạy rất nhanh, mình có 2 đôi cánh.
Ban ngày, kiến ba khoang bò tương tự như kiến, chúng sống ở các ruộng lúa, vườn cây, ven bờ suối hoặc dưới tán cây ở các bìa rừng, bãi rác thải, công trình đang xây dựng... Chúng thường xuất hiện và phát triển vào đầu mùa mưa khi có độ ẩm cao, nhất là sau các cơn mưa lớn đầu mùa, rất thích ánh sáng đèn ban đêm nên thường bay vào đèn, vào nhà khi sáng đèn, nhất là các toàn nhà cao tầng, khu nhà cạnh cánh đồng.
Khi bị chà xát hay dập nát, cơ thể chúng có thể phóng ra chất dịch chứa chất paederin. Chất dịch này khi tiếp xúc với bề mặt da gây nên phản ứng viêm da tiếp xúc kích ứng (mọi người thường hay hiểu lầm là kiến ba khoang đốt), tiếp xúc với mắt gây nên: loét kết mạc, giác mạc, bỏng mắt…
2. Các triệu chứng thường thấy khi viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang
Vào mùa mưa, ban đêm kiến ba khoang theo ánh đèn bay vào buồng làm việc, buồng ngủ, buồng tắm, bám vào quần áo, khăn mặt… Người bệnh vô tình bị côn trùng rơi vào cổ mặt, phần hở thân mình, giơ tay quệt, đập, hay dùng khăn rửa mặt làm côn trùng có chứa chất pederin tiếp xúc trực tiếp lên da. Sau khi tiếp xúc người bệnh thấy hơi ngứa rát, căng da, kèm theo đỏ một vùng da.
- Sau 6-12 giờ tổn thương da đỏ cộm thành vệt, nề lên, trên đó nổi những mụn nước to nhỏ không đều, nặng hơn có thể hình thành mụn mủ, bọng mủ kèm theo loét, hoại tử da. Một số có tổn thương đối xứng ở khoeo tay, bẹn (kissing lesion).
- Trường hợp nặng, người bệnh có thể có sốt nhẹ, nổi hạch, đau vùng cổ, nách, bẹn tương ứng với tổn thương.
- Tổn thương da thường hết sau 1 tuần, tuy nhiên sẽ để lại dát thẫm màu và sẽ mờ dần đi theo thời gian.
Rất nhiều người bệnh bị viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang bị chẩn đoán nhầm với zona. Zona là bệnh lý do virus Varricella-zoster, bệnh đặc trưng bởi tình trạng những đám mụn nước nhỏ trên nền dát đỏ, ở một bên cơ thể, theo đường đi của dây thần kinh, đặc biệt bệnh thường đi kèm các triệu chứng đau rất dữ dội.
Một số trường hợp được chẩn đoán nhầm với bệnh herpes. Herpes là bệnh do virus Herpes simplex gây nên, với tổn thương là mụn nước nhỏ tập trung thành đám, ở vùng niêm mạc môi, sinh dục… Người bệnh thường có cảm giác ngứa, rát, châm chích… bệnh thường hay tái phát.
3. Điều trị viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang
- Ngay sau khi tiếp xúc hay nghi ngờ tiếp xúc, cần rửa tổn thương với nhiều nước sạch. Nếu bị tiếp xúc vùng mắt cần rửa nhiều bằng nước muối sinh lý 0.9%.
- Trường hợp nhẹ: Bệnh có thể tự khỏi.
- Thuốc bôi tại chỗ: Hồ nước, kem bôi có chứa kháng sinh và corticoid.
- Thuốc toàn thân: Trong trường hợp tổn thương lan rộng, gây phù nề nhiều, hay có triệu chứng toàn thân, cần bổ sung thuốc uống: kháng histamine, kháng sinh, corticoid…
- Người bệnh tuyệt đối không tự ý mua thuốc bôi và điều trị, mà cần được khám và điều trị bởi các bác sĩ có chuyên khoa. Nếu được điều trị đúng, bệnh thường khỏi sau 5-7 ngày.
4. Biện pháp phòng tránh viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang
- Vệ sinh môi trường sống sạch sẽ, phát quang cây cối, bụi rậm.
- Nếu phát hiện khu vực sinh sống có kiến ba khoang, cần hạn chế mở cửa, hạn chế sử dụng nhiều bóng đèn điện trong trường hợp không cần thiết, có thể sử dụng lưới chống côn trùng.
- Trước khi ngủ cần quét nhà, mắc màn.
- Trước khi sử dụng quần áo, khăn mặt, chăn màn… cần có thói quen kiểm tra kỹ, giũ sạch.
- Mặc quần áo dài tay khi đi ra ngoài, nhất là những vùng gần đồng ruộng, khu dân cư nhiều ánh đèn, gần công trình xây dựng.
- Không nên đập chết hoặc chà xát chúng trên da. Nếu bạn lỡ tay đập hoặc chà xát chúng trên da thì phải nhanh chóng rửa sạch nơi tiếp xúc để hạn chế độc tính. Sau đó đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa da liễu.
