Vì sao thời tiết vũ trụ khó dự đoán?

NN
Một cơn bão Mặt Trời có thể làm gián đoạn vệ tinh, ảnh hưởng đến lưới điện, gây nhiễu tín hiệu GPS và thậm chí khiến hàng không tê liệt. Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn chưa thể dự báo chính xác sức mạnh của hiện tượng này, chủ yếu vì thiếu thiết bị để đo đạc các thông số quan trọng từ sớm.

Khó khăn lớn nhất hiện nay trong dự báo bão Mặt Trời là xác định hướng của từ trường – được gọi là thành phần Bz – trong các vụ phun trào vành nhật hoa (CME). Từ trường này có thể hướng về phía bắc hoặc phía nam. Nếu Bz hướng nam, nó dễ "kết nối" với từ trường Trái Đất, khiến năng lượng tràn vào tầng điện ly, tạo ra cực quang nhưng đồng thời cũng gây nguy cơ gián đoạn lưới điện, hệ thống định vị và liên lạc. Ngược lại, nếu Bz hướng bắc, bão Mặt Trời có thể đi qua mà không gây ảnh hưởng nghiêm trọng.

Hình ảnh cận cảnh của lóa mặt trời, vụ nổ bức xạ điện từ bắt nguồn từ bầu khí quyển của Mặt Trời.
Hình ảnh cận cảnh của lóa mặt trời, vụ nổ bức xạ điện từ bắt nguồn từ bầu khí quyển của Mặt Trời. (Ảnh: NASA)

Hiện nay, các thiết bị đo Bz chủ yếu được đặt ở điểm Lagrange 1 (L1), cách Trái Đất khoảng 1,5 triệu km – nơi các tàu vũ trụ như ACE và DSCOVR hoạt động. Những thiết bị này chỉ có thể đo từ trường khi cơn bão đã tới rất gần Trái Đất, tức là chỉ có thể đưa ra cảnh báo trong khoảng 15 đến 60 phút – khoảng thời gian quý giá nhưng không đủ dài để có các phương án phản ứng linh hoạt hơn.

Theo các chuyên gia, để cải thiện khả năng dự báo, nhân loại cần đặt thêm các vệ tinh quan sát ở các điểm Lagrange khác như L4, L5 hoặc L3 – nơi có thể quan sát CME từ lúc mới rời khỏi Mặt Trời. Dù chi phí không nhỏ, các nhiệm vụ như vậy được đánh giá là hoàn toàn khả thi trong tương lai gần.

Một hệ thống quan trọng đang hoạt động là GONG (Mạng lưới Dao động Toàn cầu) – gồm 6 kính viễn vọng đặt tại nhiều nơi trên thế giới, theo dõi hoạt động của Mặt Trời gần như liên tục từ những năm 1990. GONG cung cấp hình ảnh cập nhật mỗi phút về bề mặt Mặt Trời, giúp phát hiện các vùng có nguy cơ phun trào mạnh.

Thời tiết vũ trụ hiện vẫn là lĩnh vực chưa được đầu tư tương xứng, dù ngày càng có vai trò quan trọng. Khi thế giới ngày càng phụ thuộc vào vệ tinh, hệ thống định vị và cơ sở hạ tầng điện toàn cầu, một sự kiện giống như Carrington năm 1859 – cơn bão Mặt Trời mạnh nhất từng được ghi nhận – nếu tái diễn, có thể gây thiệt hại lên tới hàng nghìn tỷ USD.

Dù chưa thể dự báo hoàn toàn chính xác, các nhà khoa học vẫn đang nỗ lực phát triển công cụ và mô hình để sớm nhận diện nguy cơ, nhằm bảo vệ Trái Đất khỏi những tác động cực đoan từ không gian vũ trụ.

 

 

Đọc báo điện tử Thiếu niên Tiền phong và Nhi đồng nhanh chóng, thuận tiện và an toàn hơn trên các thiết bị di động với Ứng dụng TNTP&NĐ Online

Tải ngay ứng dụng TNTP&NĐ Online TẠI ĐÂY

Bạn đang đọc bài viết Vì sao thời tiết vũ trụ khó dự đoán? tại chuyên mục Hành Trang của Báo Thiếu niên Tiền phong và Nhi đồng. Mọi thông tin góp ý và chia sẻ, xin vui lòng gửi về hòm thư banbientap@thieunien.vn.

Bài liên quan

Bài Hành Trang khác

Giải mã: Tại sao kim đồng hồ quay từ trái sang phải?

Chúng ta gọi đó là “chiều kim đồng hồ” – một chuyển động quen thuộc, gần như mặc định trong mọi thiết kế tính giờ. Nhưng bạn đã bao giờ tự hỏi, tại sao kim đồng hồ không quay ngược lại? Câu trả lời không nằm ở vật lý, cũng chẳng liên quan đến tâm lý thời gian, mà bắt nguồn từ… cái bóng của Mặt Trời hàng ngàn năm trước.

Nhiệt miệng - "kẻ phá rối" đáng ghét

Các bạn có biết vì sao trong miệng mình lại xuất hiện những nốt loét trắng nhỏ có tên gọi là “nốt nhiệt miệng” khiến bạn đau rát, khó chịu, ăn gì cũng mất ngon không? hãy để bác sĩ vui tính giúp bạn “bái bai” chúng trong vòng một nốt nhạc nhé!

Đi dạo cũng tạo phát minh

Nhiều phát minh đến từ những khoảnh khắc rất tình cờ, trong đó có phát minh băng dính gai của kỹ sư Georges De Mestral (người Thụy Sĩ). chúng mình cùng xem điều tình cờ nào giúp ông phát minh ra món đồ hữu ích này nhé!

Tuyệt chiêu tránh rét của các loài vật

Chúng ta thường thích cuộn tròn trong chăn bông hay xỏ những đôi tất thật dày, bật máy sưởi lên cho bớt rét. Thế còn động vật nơi hoang dã thì sao nhỉ? Không biết chúng dùng “tuyệt chiêu” gì để tránh rét đây? Hãy cùng khám phá nhé!

3 chiêu lừa đảo tinh vi đầu năm mới: Cảnh giác để không sập bẫy

Dịp đầu năm, nhiều đối tượng lợi dụng tâm lý chủ quan của người dùng để thực hiện các chiêu trò lừa đảo trên không gian mạng. Trong tuần từ 27/1 đến 2/2, Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT) đã ghi nhận ba phương thức lừa đảo phổ biến, gồm: giả danh thầy bói giải hạn online, mạo danh nhà mạng để chiếm đoạt tài sản và kiểm soát điện thoại từ số tài khoản ngân hàng.