Loài cá "đi bộ" kỳ lạ và sức sống ngoan cường
Cá rô đồng (Anabas testudineus) là một loài cá có khả năng sinh tồn đáng kinh ngạc. Nhờ sở hữu cơ quan hô hấp phụ và hệ vây, gai cứng, cá có thể "đi bộ" trên mặt đất, vượt qua các bãi khô để tìm nơi có mực nước phù hợp. Người dân ở Triều Châu (Trung Quốc), Chachoengsao (Thái Lan) hay ngay tại vùng quê Việt Nam từng chứng kiến cảnh đàn cá rô nối đuôi nhau "hành quân" sau những cơn mưa lớn.
Đáng kinh ngạc hơn, cá rô đồng còn có thể "đóng băng" và sống sót đến hai năm trong điều kiện cực lạnh nhờ loại protein chống đông đặc biệt. Chúng sinh trưởng chủ yếu ở ao, ruộng, đầm lầy, mương rạch, những vùng ngập nước điển hình của khí hậu nhiệt đới và phổ biến ở nhiều nước châu Á như Thái Lan, Lào, Campuchia, Ấn Độ, Philippines.
Tại Việt Nam, cá rô đồng không chỉ là một loài cá quen thuộc, mà còn là một phần ký ức, một biểu tượng mộc mạc gắn liền với tuổi thơ, với làng quê, với bữa cơm đạm bạc mà đậm tình người.
Hương vị quê nhà từ món ăn dân dã
Từ cá rô đồng, người dân sáng tạo nên nhiều món ăn đơn giản nhưng đầy hấp dẫn. Nổi bật nhất là canh cá rô nấu rau cải, món ăn giải nhiệt phổ biến trong mùa hè miền Bắc, đặc biệt là ở Thái Bình. Cá được làm sạch, luộc chín, gỡ lấy thịt, xào sơ với hành khô rồi thả vào nước dùng nấu từ chính phần xương lọc. Rau cải xanh được thêm vào sau cùng, tạo nên vị ngọt mát và hương thơm đặc trưng.
Đến Hải Dương, thực khách không thể bỏ qua món bún cá rô đồng, từng được vinh danh trong top 50 đặc sản Việt Nam. Điểm đặc biệt của món ăn là nước dùng nấu từ xương cá, không pha trộn xương heo như thường thấy. Cá được rán sơ hoặc hấp chín, ăn kèm bún tươi, rau cần, cải ngọt và vài lát gừng mỏng. Từng muỗng nước bún thanh ngọt, từng miếng cá chắc thịt làm say lòng người thưởng thức.
Ở miền Trung, cá rô kho nghệ là món ăn quen thuộc, thơm nức mùi nghệ và đậm đà hương vị. Cá được ướp cùng nghệ tươi, nước mắm, tiêu rồi kho liu riu đến khi thịt săn chắc, màu vàng óng ánh hấp dẫn. Ăn cùng cơm nóng, món ăn mang đến cảm giác ấm cúng, trọn vẹn.
Còn tại miền Tây Nam Bộ, cá rô đồng được "nướng trui" theo phong cách đồng quê dân dã. Cá được xiên tre, nướng trực tiếp trên lửa rơm cho đến khi da cháy xém, thịt chín đều. Cạo bỏ lớp tro, chấm với muối ớt chanh hay nước mắm me là có thể cảm nhận trọn vẹn hương vị hoang sơ và ngọt lành của món ăn.
Không chỉ ngon, cá rô đồng còn giàu dinh dưỡng. Thịt cá chứa nhiều vitamin A, E, niacin, tốt cho mắt và tim mạch. Điều này khiến cá rô đồng không chỉ là món ăn, mà còn là thực phẩm quý trong khẩu phần ăn lành mạnh của người Việt.
Một phần ký ức và hồn quê
Dẫu nhỏ bé, không mấy bắt mắt, nhưng cá rô đồng là minh chứng cho sự bền bỉ và sức sống mạnh mẽ của con người miền quê Việt. Từ ruộng đồng đến mâm cơm, từ thực tế đời sống đến ký ức ấu thơ, cá rô đồng đã gắn bó thân thiết với bao thế hệ. Không chỉ là nguyên liệu cho những món ăn dân dã, nó còn là biểu tượng của sự chân chất, bền bỉ và đậm đà bản sắc văn hóa ẩm thực Việt Nam.
