Dịch COVID-19 đã xuất hiện gần 2 năm nay và tác động mạnh mẽ tới mọi lĩnh vực đời sống xã hội. Với thế hệ trẻ em, thanh thiếu niên - đối tượng vẫn đang trong giai đoạn phát triển về thể chất và tinh thần, dịch COVID-19 khiến các bạn nhỏ không được tới trường, không được tham gia các hoạt động thể chất,… Từ đó, ảnh hưởng tới sức khoẻ tinh thần nghiêm trọng.
Trên báo Sức Khỏe & Đời Sống, BS Lê Anh Tú, Bệnh Viện Sản - Nhi Vĩnh Phúc đã chỉ ra những dấu hiệu tổn thương tinh thần cần chú ý ở trẻ em, thanh thiếu niên trong đại dịch. Đồng thời khuyến cáo cha mẹ nhận biết và điều trị sớm các tác động tiềm ẩn của đại dịch COVID-19 giúp bảo vệ sức khoẻ tâm thần, sự phát triển, học tập, và hơn cả là hạnh phúc hiện tại và tương lai của trẻ em.
Dấu hiệu tổn thương tâm lý ở trẻ em từ 0 – 3 tuổi
- Nhận thức được sự lo lắng của cha mẹ
- Sợ hãi, lo lắng, buồn bã trước những nỗi sợ hãi, lo lắng, buồn bã của cha mẹ
- Giảm hoặc mất các kỹ năng đã học được trước đó. Ví dụ: dùng thìa, đi vệ sinh,…
- Quấy khóc, bám bố mẹ.
- Rối loạn giấc ngủ: không chịu đi ngủ, khó ngủ,…
- Dấu hiệu dễ bị bỏ qua: Chỉ chịu bú mẹ khi ngủ (ở trẻ dưới 6 tháng); đòi bú mẹ tăng lên (ở trẻ trên 6 tháng).
Trẻ em mẫu giáo (3-5 tuổi)
- Các bạn nhỏ luôn quan tâm đến sự xa cách và sự an toàn của các thành viên trong gia đình.
- Gia tăng nỗi sợ hãi chung chung và nỗi sợ hãi về sự xa cách, vi trùng,…
- Giảm khả năng kiểm soát cảm xúc và hành vi. Ví dụ: Cáu kỉnh tăng, khóc lóc, đeo bám, muốn bố mẹ ôm khi ngủ, đái dầm (khi bình thường trẻ đã kiểm soát được), … Hoặc các triệu chứng khác mà không thể giải thích về mặt y tế: Đau đầu, đau bụng.
- Sợ hãi về hình ảnh truyền hình: đồ bảo hộ, khẩu trang,…
- Chơi các trò chơi giả định về bệnh tật và cái chết.
- Tin rằng trẻ hoặc các hành vi sai trái (có thật hoặc trong tưởng tượng) của trẻ là nguyên nhân gây ra bệnh tật, dẫn đến cảm giác tội lỗi.
Trẻ em trong độ tuổi đi học (6-12 tuổi)
- Luôn đặt ra các câu hỏi
- Luôn sợ hãi khi nhìn thấy hình ảnh trên truyền hình: đồ bảo hộ, khẩu trang,…
- Lo lắng về sự an toàn.
- Cáu kỉnh hơn bình thường, đôi khi thích ở một mình.
- Lo lắng, sợ hãi không rõ nguyên nhân.
- Đau bụng, đau đầu, kém ăn mà không rõ nguyên nhân.
- Kết quả học tập giảm sút, có những hành vi gây rối.
Thanh thiếu niên (13-17 tuổi)
- Lo lắng. Ví dụ: Liệu mình có bị sao không? Bố mẹ sẽ thế nào? Có được gặp lại bạn bè không?...
- Các triệu chứng của trầm cảm như mất hy vọng và định hướng vào tương lai: "Mọi chuyện sẽ càng tồi tệ hơn".
- Giảm sự hài lòng trong cuộc sống.
- Rối loạn giấc ngủ, ít tham gia hoạt động thể chất.
-Tăng hành vi chống đối: không đeo khẩu trang, không giữ khoảng cách,
- Không tập trung học tập.
- Khao khát được tham gia thảo luận về các vấn đề và chính sách trong đại dịch.
Nhóm trẻ em dễ bị tổn thương
Trẻ em có nhu cầu đặc biệt: rối loạn phổ tự kỷ, chậm phát triển
- Biểu hiện tụt lùi kỹ năng, quên những thứ đã được học.
- Rối loạn giấc ngủ.
- Rối loạn ăn uống.
- Rối loạn hành vi: cáu kỉnh, hung hăng hoặc thu mình với xã hội.
Trẻ em mắc bệnh tâm thần từ trước: trầm cảm, rối loạn lo âu,…
- Choáng ngợp vì tin tức về dịch bệnh và cái chết xung quanh mình.
- Các triệu chứng của trầm cảm, lo âu trở nên tồi tệ hơn: Rối loạn giấc ngủ, hành vi, mất niềm tin, thu mình,…
Trẻ em là F0, F1 trong khu cách ly:
- Các triệu chứng giống nhóm trẻ bình thường theo lứa tuổi, nhưng nghiêm trọng hơn. Một nghiên cứu cho thấy điểm số căng thẳng trung bình sau sang chấn ở trẻ em bị cách ly tăng gấp 4 lần so với trẻ em không bị cách ly. Một nghiên cứu khác chỉ ra rằng 30% trẻ em bị cách ly đáp ứng các tiêu chí của rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) .
- Khi bị tách biệt khỏi cha mẹ, bị kỳ thị, sợ hãi về một căn bệnh không rõ nguồn gốc và cách ly với xã hội đều có thể có tác động tiêu cực đến tâm lý trẻ em. Các nghiên cứu cho thấy tác động tâm lý tiêu cực từ việc cách ly có thể được phát hiện sau nhiều tháng và nhiều năm.
- Trẻ em có khả năng xuất hiện các rối loạn tâm thần như: Lo lắng, căng thẳng cấp tính, rối loạn điều chỉnh.
-Trẻ em ở trong khu cách ly sẽ gặp các rối loạn tâm lý nặng nề hơn.
Lời khuyên của thầy thuốc
Trong đại dịch này, việc giữ liên lạc với bác sĩ Nhi khoa quan trọng hơn bao giờ hết. Nếu các bạn nhỏ gặp dấu hiệu tổn thương tinh thần, hãy thăm khám bác sĩ để được kiểm tra sức khoẻ xã hội và tình cảm. Điều này đặc biệt quan trọng với nhóm trẻ em dễ tổn thương.
